Flame Visser, Montserrat van Linden en Joëlle Hoogendoorn (Coördinator jongerenafdeling Take pART)
Om het bestaansrecht van kunst en cultuur te bestendigen en de impact op de maatschappij te vergroten, richten ze in Dordrecht hun creatieve pijlen op de jongeren van nu. Zij krijgen de kans een nieuwe groep bezoekers naar het museum te trekken. De wens is dat zo de liefde voor kunst groeit. Dankzij het programma Take pART, gecoördineerd door Joëlle Hoogendoorn, spelen jongerenculturen een prominente rol in het creatief en strategisch ontwikkelen van een aanbod dat potentiële bezoekers tussen 16 en 24 jaar naar het museum moet trekken. En ja: “jongerenculturen”, dat is meervoud: ‘Net zoals dat er niet één soort jongere is, is er ook meer dan één cultuur”, legt Joëlle uit. Waar TikTok geliefd is bij de ene groep jongeren, zijn gamen, make-up tutorials of cosplay dat weer bij een andere groep. Alleen al dat inzicht maakt dat Joëlle en haar collega’s op zoek zijn naar veel verschillende “Take pARTners.’
Wel een bijbaan, geen bijzaak
‘Jongeren die deel uitmaken van het programma heten Take pARTners en zijn gedurende een heel school- of studiejaar actief. Het is voor hen een serieuze bijbaan en ze krijgen er ook naar betaald’, vertelt Joëlle. ‘De werving doen we anders dan anders. We hebben geleerd dat het verreweg het beste werkt als ik in de stad flyers achterlaat met daarop mijn nummer en de mededeling dat je “gewoon mag appen.” Iedereen die reageert, nodigen we uit voor een gesprek.’ Ook dit hoort bij de verantwoordelijkheid die zij naar de maatschappij toe voelen. ‘Niet iedereen leert thuis hoe je mooie volzinnen maakt, of hoe je het best kunt solliciteren. Dat je geen “sterke” sollicitatiebrief kan schrijven betekent niet dat jouw visie niet van geweldige waarde kan zijn voor het museum en haar bezoekers.’ Een onconventionele wijze om een diverse team samen te stellen dus.
Duidelijke kaders als best mogelijke begeleiding
Flame Visser (21) en Montserrat van Linden (18), waren het afgelopen jaar Take pARTner en werkten mee aan diverse exposities. En met succes, want de nieuwe generatie museumdirecteuren wordt vanuit alle hoeken binnen de organisatie gevonden. ‘Het allerleukste project van het afgelopen jaar is toch wel Art After Dark’, vertelt Flame. ‘We kregen een datum, tijd en wat kaders om invulling aan te geven. Daarna mochten we los.’ Joëlle legt uit dat het programma inmiddels negen jaar draait en ze gaandeweg hebben geleerd dat die kaders juist wenselijk zijn. ‘Het helpt hen en ons. Zij hebben de ideeën, wij bieden sturing. Dat we hun input op waarde schatten en hen serieus nemen, neemt niet weg dat ze pas aan het begin van hun werkende leven staan en begeleiding nodig hebben. Kaders zijn daar een voorbeeld van. In het geval van AAD ging het om een avondvullend programma met als doel het aantal bezoekers onder de 30 jaar te vergroten. Er werd gekeken naar wat er werd geëxposeerd, maar vooral ook hoe. De visie van de TP’ers was duidelijk: het moest interactiever.’
Art after dark schijnt nieuw licht op exposeren
Flame gaat verder: ‘We kregen de ruimte om alles te roepen wat er in ons opkwam. Hoewel lasergamen en paintballen in een museum niet echt handig is, was het wel heel tof om die vrijheid te krijgen. Vandaaruit werden ideeën realistischer en concreter. Het resultaat was onder andere een escaperoom in het museum. Daarnaast kregen we de vraag om na te denken over de merchandise. Wij vroegen onszelf gelijk af: Wat kunnen wij betalen uit zo’n museumshop? Zo ontstond het idee voor plaktatoeages; delen van schilderijen die in het museum te bewonderen waren. Om het te promoten richtten we een van de ruimtes in als tattooshop waar je de plaktattoo kon laten zetten.’ Dit is het perspectief die je als senior en (meer dan) modaal verdienende medewerker niet gauw hebt, maar die wel degelijk een verschil maakt.
Kijken, kijken, niet kopen: waarom nog betalen?
Dat interactie met kunst bijna een vereiste is voor een jongere generatie, snapt Hoogendoorn wel. ‘Heel plat gezegd kun je het zo zien: als je alleen ergens naar kunt kijken, kun je ook wel achter de computer gaan zitten. Waarom zou je dan geld uitgeven aan een museumentree?’ Die vraag zouden meer museu zichzelf mogen stellen. ‘De ervaring moet grootser en speelser van begin tot eind en tot in de kleinste details’, gaat Joëlle verder. ‘Daar schuilt de kracht van Take pART: onze “junior collega’s” denken anders en als we hen begeleiden dat goed in te zetten, trekken we samen een ander publiek aan. Van het publieksonderzoek tijdens Art After Dark liet zien dat van de 300 bezoekers meer dan 40% onder de 30 jaar was. Dat is grotendeels toe te schrijven aan de ideeën van de pARTners; zowel in marketing als in uitvoering.’
De pARTners hebben niet alleen een duidelijke visie; ze zijn ook zeer opmerkzaam als het gaat over “hun generatie”. Montserrat: “Veel jongeren willen geen museum bezoeken, want ze hebben hun oordeel al klaar. Maar je moet het gewoon doen en iets anders durven ervaren. En als je dan nog besluit dat het niet voor jou is, dan is dat ook ok natuurlijk. Maar probeer het in ieder geval.’ Dat “proberen” zo aantrekkelijk mogen maken, hebben ze in Dordrecht dus zelf in de hand. “Flame’s belangrijkste les was die over hoe vrienden met ADHD een museum beleven. “Zo’n standaard, statisch museum, dat vinden zij niets. Maar toen ik vertelde over wat wij deden waren ze gelijk superenthousiast. Dat er zoveel te doén was, is heel belangrijk voor hen.’
Een plek aan tafel
Wil je als museum het maximale bieden en halen, maak de jongere generatie dan echt onderdeel van diverse aspecten. Laat hen je perspectief veranderen, zo lijkt het devies. ‘Wij worden echt meegenomen in het proces. We hebben ook gebrainstormd met het MT in de eerste weken. Tijdens die sessies maakten we memes en dachten na over “het museum van toekomst”’, vertelt Montserrat. Dat hun mening en ideeën met interesse werden aangehoord, word meer dan gewaardeerd. ‘Vanuit allerlei plekken in de organisatie worden wij betrokken. Ik mocht samen met andere “reguliere” collega’s een stuk uit de collectie selecteren voor de expositie “met andere ogen.” Hierbij legt iemand uit hoe hij of zij naar een kunstwerk kijkt en plaatst het zo in een ander daglicht. Ik koos een kat, een écht goed gelukt exemplaar. In de meeste schilderijen zijn katten niet zo goed weergegeven, dus het viel me echt op.’
Het kaf van het koren voor kunst
Voor Montserrat was kunst de enige constante in een leven waarin verhuizingen aan de orde van de dag waren. In Flame’s familie zit écht schildersbloed. Voor beiden speelt kunst een belangrijke rol speelt in hun leven en was dit een uitgelezen kans die ze met beide handen grepen. Maar is zo’n traject dan alleen ludiek, vernieuwend en leuk? ‘Niet perse’, legt Joëlle uit. ‘Net zoals er ook bij de supermarkt mensen na een maand of twee vakkenvullen weer afhaken, is dat soms ook hier het geval. Afgelopen jaar begonnen we met dertig sollicitanten, wat resulteerde in vijftien TP’ers. Aan het eind waren er nog elf over. En dat is natuurlijk helemaal ok; iedereen neemt deel vanuit eigen drijfveren. Maar, het is wel iets waar je in de de voorbereiding en begeleiding rekening mee wilt houden. Een programma als Take pART runt zichzelf niet. Het is fantastisch, maar heeft absoluut wat voeten in de aarde en is derhalve ook 50% van mijn werk.
Hoe start je een jongerenprogramma op?
Het Van Gogh museum heeft Beeldbrekers, Dordrecht heeft Take pART. Verspreid door het land zijn er zo’n acht vergelijkbare programma’s, die ook onderling uitwisselingen verzorgen om van elkaar te leren. Het programma is gericht op de toekomst, maar nog lerende van een korte geschienis. Dat het coördineren van zo’n programma een functie an sich is, is volgens Hoogendoorn belangrijk. ‘Ik houd me bezig met fondsaanvragen, het inhoudelijke programma, de planningen en projectbegeleiding. Voor de organisatie ben ik het eerste aanspreekpunt en verantwoordelijk voor communicatie zowel naar binnen als naar buiten. Bij ons programma hoort ook peer to peer coaching. Dit is een oud Take pARTner die een nieuwe lichting ondersteunt. Ook deze persoon heeft begeleiding nodig. Het vraagt veel, maar levert nog meer op. Dankzij de komst van Femke in 2021 als nieuw Artistiek Directeur, zijn we ook opnieuw gaan kijken naar de visie van het museum. Dit bleek een geweldige kans. Lag voorheen de focus nog op de schoonheid van kunst, sinds de komst van Femke verleggen we de nadruk naar maatschappelijke relevantie. Daar sluit Take pART in vrijwel elk opzicht op aan.’ Dit soort kansen signaleren binnen je organiseren, gaat je helpen een vergelijkbaar programma op touw te zetten.
Een verantwoordelijke generatie
Dat het programma impact maakt op de huidige jongere generatie mag duidelijk zijn. Maar dat de impact die zij daarmee zullen maken nog veel verder reikt, mag niet onderbelicht blijven. Zoals Flame al aangeeft: ‘Ik heb geleerd dat je dingen met behulp van kunst bespreek kunt maken. Onderwerpen als de dood en technologie zijn dingen die echt wel spelen in onze generatie, maar waar we nog niet altijd even makkelijk over praten. Ik heb gezien hoe kunst daarbij kan helpen.’ Het stoomt een generatie bewuste mensen klaar die niet alleen kunst liefhebben, maar ook hun maatschappelijke verantwoordelijkheid nemen. Laat dat de kracht van kunst zijn.
Dit artikel is een vervolg op het artikel ““Een gesprek met iemand die zegt dat kunst geldverslindend is, eindigt vaak positiever dan het startte.” Hierin spreken we Artistiek Directeur Femke Hameetman over haar drijfveren en visie om Dordrechts Museum nog sterker te maken.
